Best of IDFA on Tour 2024

Tijdens Best of IDFA on Tour zie je in januari, februari en maart een selectie van de beste films van IDFA op één dag in LantarenVenster.

Vier prijswinnende films die door de jury’s van IDFA 2023 zijn bekroond om hun uitmuntendheid, omdat ze urgente verhalen vertellen of omdat ze je op een bijzondere manier raken. Het programma van dit jaar bestaat uit drie lange documentaires en een korte film:

1489
Regie: Shoghakat Vardanyan, Armenië, 2023, 76′, Armeens, Russich gesproken, Nederlands ondertiteld.
Winnaar IDFA Award for Best Film

Soldaten die sneuvelen eindigen in nieuwsberichten vaak als anonieme getallen. Maar achter elk getal gaat een mens schuil, die diepbedroefde familieleden achterlaat. Ook 1489 is een anoniem getal voor ‘lichaam van individu vermist in de strijd’. Dat getal werd toegewezen aan Soghomon Vardanyan, een 21-jarige student en musicus die bijna zijn dienstplicht had vervuld toen in september 2020 het conflict om Artsach (Nagorno-Karabach) tussen Azerbeidzjan en zijn thuisland Armenië opnieuw oplaaide. Op de zevende dag van de oorlog raakt Soghomon vermist. Zijn zus Shoghakat besluit vervolgens met haar telefooncamera de zoektocht en het emotionele proces van haarzelf en haar ouders te filmen.

Na een half jaar worden botten teruggevonden, maar dna-onderzoek moet uitwijzen of het daadwerkelijk de stoffelijke resten van Soghomon zijn. De uitslag volgt pas na anderhalf jaar. Al die tijd blijft Shoghakat filmen, ook op de meest intieme en kwetsbare momenten, wat soms voor een ongemakkelijke kijkervaring zorgt. Maar het maakt het intense verdriet en gemis van een mens van vlees en bloed tegelijkertijd des te tastbaarder.

Life is Beautiful
Regie: Mohamed Jabaly, Noorwegen/Palestina, 2023, 90′, Arabisch, Noors, Engels gesproken, Nederlands ondertiteld
Winnaar van de IDFA Award for Best Directing in de International Competition

De jonge Palestijn Mohamed Jabaly is in 2014 net op uitwisseling in Noorwegen als de grenzen van zijn woonplaats Gaza voor onbepaalde tijd sluiten. Dat zorgt voor een serie aan problemen, onder meer omdat de Noorse overheid zijn Palestijnse paspoort niet erkent. Jabaly is ‘statenloos’ en ook de aanvraag voor een werkvergunning wordt afgewezen, omdat de selfmade filmmaker niet de gewenste diploma’s heeft. Hij zit ‘vast’ bij zijn gastgezin in de boven de poolcirkel gelegen stad Tromsø en kan niet reizen – wat de reden is dat hij bijvoorbeeld de vertoning van zijn debuutfilm Ambulance (2016) op IDFA niet kon bijwonen.

In afwachting van een rechterlijke uitspraak en tijdens een treurigstemmende tocht langs de politieke en bureaucratische logica, filmt Jabaly zichzelf en zijn Noorse vrienden en collega’s in de sereniteit van het besneeuwde, spectaculaire Noorse landschap, een bruut contrast met de hachelijke beelden en berichten die hij van familie en vrienden uit Gaza krijgt. Intussen stelt de hechte film- en kunstenaarsgemeenschap in Tromsø alles in het werk om Jabaly te steunen.

Sister of Mine
Regie: Mariusz Rusiński, Polen, 2023, 30′, Pools gesproken, Nederlands ondertiteld
Winnaar van de Best Youth Documentary, 13 jaar en ouder in de Competition for Youth Documentary

Wanneer je als filmmaker de camera richt op je disfunctionele familie, blijf je natuurlijk zelf ook niet buiten schot. Aanvankelijk lijkt Mariusz Rusiński een vlieg op de muur van zijn comfortabele ouderlijk huis. Hij observeert de ruzies tussen zijn zusje Zuzia en hun moeder, die zich wel wat anders bij het ouderschap had voorgesteld dan de urine van haar minderjarige dochter te moeten testen op sporen van drugs. Hij legt de woordenwisselingen tussen zijn ouders vast, waarin wanhoop wordt verpakt in verwijten. De onderliggende vraag is hoe het kan dat een begaafde, intelligente zeventienjarige zo van het pad is geraakt. En in het verlengde daarvan: hoe grip te krijgen op een verslaving en als gezin wél te functioneren?

Om dat te kunnen onderzoeken, wordt Rusiński meer en meer een zichtbaar onderdeel van een complexe realiteit die soms veel weg heeft van een nachtmerrie. Opmerkelijk is dat Zuzia haar middelengebruik dan niet onder controle mag hebben, maar wel in staat is om met pijnlijke precisie analyses van hun collectieve puinhoop als mitrailleursalvo’s op haar ouders én broer af te vuren.

Queendom
Regie: Agniia Galdanova, Frankrijk/USA, 98′, Russisch gesproken, Nederlands ondertiteld
Nummer 3 in de Audience Favorites

De 21-jarige non-binaire performancekunstenaar Gena maakt met ducttape, afvalmateriaal en make-up uitzinnige creaties voor haar performances en accounts op social media. Op onwaarschijnlijk hoge hakken trekt ze als een buitenaards wezen door de straten en metrostations van Moskou uit protest tegen de op handen zijnde oorlog in Oekraïne en het geweld tegen de lhbtqi+-gemeenschap. In een land waar openlijk anders-zijn algauw als clandestiene homopropaganda wordt beschouwd, is dat levensbedreigend.

In Queendom, winnaar van de NEXT:WAVE Award op CPH:Dox, volgen we Gena van haar geboorteplaats Magadan – een stad in het uiterste oosten van Rusland, berucht om zijn goelag-verleden – naar Moskou en zijn getuige van de moeilijkheden die ze dagelijks ondervindt. We zien haar in drag, of als student aan een ‘Beauty Academy’, en luisteren mee wanneer ze belt met haar grootouders, door wie ze is opgevoed. Uit hun schrijnende gesprekken spreekt zowel onbegrip als onvoorwaardelijke liefde. Beelden van Gena’s duistere en evocatieve performances doorspekken het verhaal en geven er een extra emotionele laag aan. Soms zijn ze bijna letterlijk adembenemend.